il Tramonto

de Italiaanse koffie is niet meer weg te denken uit de Nederlandse restaurants en taal

De Nederlandse taal bevat veel woorden die afkomstig zijn uit het Italiaans. Volgens het chronologisch woordenboek (N. van der Sijs) zouden er ongeveer 360 zogenaamde leenwoorden herkomst vinden in de Italiaanse taal.

Muziekwereld
Inmiddels weten we niet beter, maar woorden als a capella, opera, coda, allegro, staccato,  cello en piano komen allemaal uit het Italiaans.

Kunst
Zonder dat we het ons realiseren, komen de woorden fresco, terracotta en replica allemaal uit het Italiaans.

De financiële wereld
Veel woorden die te maken hebben met het bankwezen zijn vanuit het Italiaans in het Nederlands terechtgekomen. Reeds in de Gouden Eeuw zorgden Italiaanse immigranten ervoor dat het Italiaanse handelsjargon in de Nederlandse taal intrede deed met woorden als bruto, netto, saldo, debet, kapitaal en incasso. Wie denkt dat ‘bankroet’ een volstrekt Nederlands woord is, vergist zich. Het is afkomstig van het Italiaanse banca rotta, dat letterlijk ‘gebroken bank’ betekent. De bank, waarmee de tafel van de geldwisselaar werd bedoeld, werd bij een faillissement stuk geslagen om duidelijk te maken dat zijn handeltje ten einde was.

Eten & Drinken
En natuurlijk kom je in deze categorie de meeste Italiaanse leenwoorden tegen. Niet meer weg te denken uit de Nederlandse taal: pizza, pasta (lasagne, macaroni, spaghetti, tortellini etc.), tiramisu, panna cotta en mozzarella.

De meeste Italiaanse leenwoorden zijn op een zodanige manier in de Nederlandse taal geïntegreerd, dat bij het gebruik vaak fouten worden gemaakt omdat deze woorden in het Italiaanse anders vervoegd worden. Het is geen pizzaria, maar een pizzeria omdat pizze het meervoud van pizza is. Lasagne is de term voor meerdere laagjes lasagna. Je eet altijd meerdere laagjes, dus eet je nooit lasagna, maar lasagne.
Hierdoor gebeurt het vaak dat het Italiaanse leenwoord een dubbele meervoudsvorm krijgt, bijvoorbeeld ‘panini’s’, terwijl het eindigen op ‘i’ in het Italiaans de meervoudsvorm is van panino (broodje).

Om maar niet te spreken over de verschillende spellingen in onze Nederlandse taal van (het toch wel moeilijke woord) cappuccino.

De 360 Italiaanse leenwoorden staan in schril contrast met de Nederlandse woorden die in de Italiaanse taal zijn opgenomen. Het woord gas is oorspronkelijk in het Nederlands ontstaan. Ook tref je het Nederlandse woord apartheid niet alleen in het Italiaans, maar in vele talen aan. De Italiaanse taal kent zelfs het woord polders. Het kan niet anders dan dat door het werk van de al eeuwen wereldberoemde watermanagers dit woord uit het Nederlands stamt. Laatst waren we op bezoek bij een Italiaanse architect, dichter en schrijver Franco Falzari, die ons uitleg gaf waarom zijn gedicht Polders was opgedragen aan het Nederlandse talent om water te bevechten en land te creëren.

Vermeldenswaardig is dat het Nederlandse woord beurs is ontstaan door de Vlaamse familie Van der Beurse. Het familiewapen met drie geldbuidels gaf aan dat er in hun herberg veel gehandeld werd. Het Nederlandse woord beurs komt terug in veel talen. In het Italiaans is het borsa geworden; Frans: bourse; Duits: börse; Zweeds: börs; Deens & Noors: børs; Russisch: birža; Tsjechisch: burza.

Het woord polders echter wordt in het Italiaans ook in z’n oorspronkelijke vorm en op z’n Nederlands uitgesproken. Toen ik dit woord voor de eerste keer uit de mond van een Italiaan hoorde, werd ik helemaal warm van binnen. Komt waarschijnlijk omdat ik ben geboren en opgegroeid in de polders van Vinkeveen (6 meter onder zeeniveau). Een jongen uit de polder.

Het Italiaanse gedicht POLDERS, met vermelding van de polderjongen Sjaak en ‘Olandese’, de Nederlander. Franco heeft mij vereerd om mijn naam in zijn boek te gebruiken. Ik vond het geweldig!